کاردرمانی در فلج مغزی یکی از مهمترین اجزای حیاتی درمان افراد مبتلا به فلج مغزی (CP) است که بر بهبود تحرک، قدرت و توانایی‌های عملکردی کلی کودکان با مشکلات حرکتی و به طور کلی سی پی تمرکز دارد.
>کاردرمانی در فلج مغزی شامل طیف وسیعی از تکنیک‌ها و تمرینات متناسب با نیازها و اهداف فردی است که با هدف به حداکثر رساندن استقلال و مشارکت در فعالیت‌های روزانه انجام می‌شود.
فلج مغزی (CP) یکی از شایع‌ترین ناتوانی‌های رشدی است. برای تعریف نقش کاردرمانی در فلج مغزی باید در ابتدا به تعرف فلج مغزی بپردازیم.
فلج مغزی اصطلاحی است که برای مجموعه‌ای از اختلالات عصبی به کار می‌رود که با اختلالات حرکتی و وضعیتی مشخص می‌شود . سی پی باعث محدودیت فعالیت به دلیل اختلال ایستا در مغز در حال رشد می‌شود. فلج مغزی اغلب با اختلالات مرتبط و شرایط سلامتی ثانویه همراه است.
سی پی یا فلج مغزی یک موجودیت پاتولوژیک واحد نیست و اختلالاتی را در عملکردهای حرکتی مختلف از جمله اما نه محدود به حرکت بدن، کنترل عضلات، هماهنگی عضلات، تون عضلانی، رفلکس، مهارت‌های حرکتی ظریف، مهارت‌های حرکتی درشت، عملکرد حرک
تی دهانی، وضعیت بدنی و تعادل توصیف می‌کند.
توانبخشی کودکان فلج مغزی و به خصوص کاردرمانی در فلج مغزی نیاز به یک رویکرد چند رشته‌ای دارد تا استقلال را، چه از نظر عملکردی و چه از نظر روانی، و چه از نظر بهبود کیفیت زندگی کودک و خانواده‌اش ارتقا دهد.
کاردرمانی فلج مغزی چه زمانی باید شروع شود؟
مداخله زودهنگام کاردرمانی در فلج مغزی بسیار مهم است و باید در اسرع وقت شروع شود تا در بهبود عملکرد حرکتی، قدرت و تحرک مؤثرتر باشد. از بدو تولد کودک فلج مغزی یا هر زمانی که متوجه فلج مغزی بودن کودک می شویم، کاردرمانی باید شروع شود. مدام ادامه داشته باشد. با نظم و در جهرچوب یک پروتکل درمانی علمی ادامه یابد تا زمانی که کودک خودش به تنهایی و بدون کمک کس دیگری، بتواند فعالیت ها و کارهای خودش را انجام دهد.
کاردرمانی در فلج مغزی باید هدفمند و وظیفه‌محور باشد و بر نیازهای کودک تمرکز کنند. رویکردهای کاردرمانی در فلج مغزی اغلب در مداخلات مبتنی بر بازی گنجانده می‌شوند و فرصت‌هایی را برای یادگیری و توسعه فراهم می‌کنند.
هدف اصلی کاردرمانی در فلج مغزی، حمایت از کودک مبتلا به فلج مغزی در دستیابی به پتانسیل استقلال فیزیکی و سطح تناسب اندام در جامعه است.
کاردرمانی تلاش می کند تأثیر اختلالات فیزیکی در کودکان فلج مغزی به حداقل برسد .کیفیت زندگی کودک و خانواده‌اش ارتقا یابد.
کاردرمانی در فلج مغزی بر عملکرد، حرکت و استفاده بهینه از پتانسیل کودک تمرکز دارد. این روش از رویکردهای فیزیکی برای ارتقاء، حفظ و بازیابی سلامت جسمی، روانی و اجتماعی در تمام محیط‌ها از جمله خانه، مدرسه، تفریح و محیط‌های اجتماعی استفاده می‌کند.
کاردرمانی با استفاده از تجهیزات تطبیقی و اصلاح محیط یادگیری برای بهبود پردازش اطلاعات و توجه، مهارت‌های زندگی روزمره را بهبود می‌بخشد.
علاوه بر نقش مهم و اساسی کاردرمانی در فلج مغزی، گفتاردرمانی نیز به مسائل گفتاری، ارتباطی و مشکلات تغذیه‌ای/خوردن که در کودکان مبتلا به فلج مغزی شایع است، می‌پردازد.
– کاردرمانی ذهنی در فلج مغزی نیز با درمان شناختی-رفتاری و استراتژی‌های مداخله زودهنگام می‌تواند در بهبود نتایج کلی و کسب مهارت های لازم برای بدست آوردن استقلال کودک فلج مغزی بسیار مؤثر می باشند.
– کاردرمانگران بر روی مهارت‌های حرکتی درشت، تحرک عملکردی، موقعیت‌یابی، نشستن، تغییر از حالت نشسته به ایستاده، راه رفتن با یا بدون وسایل کمکی و ارتز، استفاده از ویلچر و جابجایی‌ها کار می‌کنند.
متخصصین کاردرمانی در فلج مغزی از طیف گسترده‌ای از رویکردها برای تأثیرگذاری بر توانایی عملکردی استفاده می‌کنند.
رویکردهای کاردرمانی در فلج مغزی
طیف گسترده‌ای از مداخلات کاردرمانی در درمان و مدیریت کودکان مبتلا به فلج مغزی استفاده شده است. مطالعات انجام شده توسط متخصصین کاردرمانی نشان می‌دهند اثربخشی بسیاری از مداخلات کاردرمانی از جمله موارد ادغام حسی، آموزش تردمیل با پشتیبانی وزن بدن، آموزش هدایتی، درمان حرکتی با محدودیت، درمان با اکسیژن پرفشار درمان فلج مغزی استفاده می‌شود.
مداخلات موثر کاردرمانی در کودکان فلج مغزی
شواهد بسیارقوی در کاردرمانی وجود دارد که اثربخشی این مداخلات را در بهبود نتایج کودکان مبتلا به فلج مغزی (CP) تأیید می‌کند.
1- حرکت درمانی با محدودیت (CIMT) در کودکان فلج مغزی
حرکت درمانی با محدودیت در درجه اول برای افراد مبتلا به فلج مغزی همی پلژی برای بهبود استفاده از اندام فوقانی آسیب دیده استفاده می‌شود.
اندام فوقانی قوی‌تر یا بدون نقص برای مدت زمان متغیری بی‌حرکت می‌شود تا استفاده از اندام فوقانی آسیب دیده در طول زمان اجباری شود.</p>
استفاده از گچ با حرکت درمانی با محدودیت در کودکان فلج مغزی اثرات مثبتی در میزان و کیفیت استفاده عملکردی از دست در اندام آسیب دید
ه و رفتارهای جدید در کودکان فلج مغزی دارد.
استفاده از آویز در طول حرکت درمانی با محدودیت در کودکان فلج مغزی، همچنین اثرات مثبتی بر استفاده عملکردی از دست در اندام فوقانی آسیب‌دیده، زمان انجام وظایف و سرعت و چابکی دارد.
کاردرمانگران، که به عنوان «متخصصان حرکت» شناخته می‌شوند، نقش کلیدی در درمان فلج مغزی ایفا می‌کنند.
2- تمرینات دو طرفه در کاردرمانی برای کودکان فلج مغزی
تمرینات دو طرفه شامل وظایف ساختار یافته برای بهبود هماهنگی هر دو بازو است. تمرینات دو طرفه بر بهبود هماهنگی هر دو بازو با استفاده از وظایف ساختار یافته در بازی دو دستی و فعالیت‌های عملکردی با تمرین فشرده تمرکز دارند. اخیراً یک برنامه آموزشی تمرینات دو طرفه فشرده، آموزش تمرینات دو طرفه دست و بازو برای اثبات اثربخشی آن منتشر شده است.
تمرینات دو طرفه در کاردرمانی فلج مغزی یک رویکرد مبتنی بر نظریه یادگیری حرکتی (ویژگی تمرین، انواع تمرین و بازخورد)، نوروپلاستیسیته (یعنی پتانسیل مغز برای تغییر با تکرار، افزایش پیچیدگی حرکت، انگیزه و پاداش) است و بر استفاده مساوی از هر دو دست در کارهای دو دستی تمرکز دارد.
تمرینات دو طرفه بر بهبود هماهنگی دو دست با استفاده از تمرین وظیفه ساختار یافته تعبیه شده در بازی دو دستی و فعالیت‌های عملکردی تمرکز دارد. درمان فشرده تمرینات دو طرفه دست و بازو شامل اندام تحتانی آموزش اندام فوقانی و تحتانی را با هم ترکیب می‌کند.
وظایف تمرینات دو طرفه اندام تحتانی که اغلب استفاده می‌شوند عبارتند از: نشستن روی توپ، ایستادن، ایستادن روی تخته تعادل، واقعیت مجازی، راه رفتن/دویدن، پریدن، دوچرخه‌سواری
3- تمرینات ویژه وظایف خاص
تمرینات ویژه وظایف خاص بر وظایف و فعالیت‌های خاص مرتبط با زندگی روزمره کودک تمرکز دارد و توانایی‌های عملکردی کلی را بهبود می‌بخشد. هدف این نوع درمان کاردرمانی برای کودکان مبتلا به فلج مغزی، مانند اکثر کودکان دارای معلولیت‌های رشدی، تسهیل مشارکت کودک در موقعیت‌های زندگی روزمره است.
به عنوان مثال:
برقراری ارتباط با والدین، خواهر و برادرها و همسالان
حرکت از یک مکان به مکان دیگر
پوشیدن و درآوردن لباس
غذا خوردن
و بازی کردن.
بنابراین، ادغام اصول یادگیری حرکتی در مفهوم درمان و تطبیق اصول با پیش‌نیازهای هر کودک خاص مهم است. اهداف تعیین شده باید خاص، قابل اندازه‌گیری، قابل دستیابی، مرتبط و زمان‌بندی شده باشند.
4- گچ‌گیری سریالی اندام های سفت شده
گچ‌گیری سریالی برای درمان انقباضات مرتبط با اسپاستی سیتی و به طور عامیانه برای اسپاسم با هدف افزایش دامنه حرکت مفصل از طریق استفاده مکرر از گچ گیری استفاده می‌شود.
این روش در کاردرمانی فلج مغزی شامل یک یا چند مفصل سفت است که با یک گچ نیمه سفت و خوب، مفصلی که عضلاتش سفت شده و یا خود مفصل در حال خشک شدن است، بی‌حرکت می‌شوند.
گچ‌گیری سریالی شامل استفاده مکرر از گچ است که معمولاً هر یک تا دو هفته یکبار تا زمانی که دامنه حرکت بازیابی شود، انجام می‌شود. مطالعات نشان می‌دهد که بهبود در دامنه حرکتی غیرفعال و کاهش هیپرتونیسیته‌ی عضلات وجود دارد.
مدت زمان کشش برای کاهش اسپاسم و جلوگیری از انقباض برای هر عضله حدوداً دو دقیقه می باشد.
روند درمان کودکان فلج مغزی با کاردرمانی
همانطور که اشاره شد، متناسب با مشکل کودک و بسته به پتانسیل بالقو های که کودک دارد، پروتکل ها و رویکردهای متفاوتی در کاردرمانی برای درمان کودکان فلج مغزی استفاده می شود که در زیر این موارد را خلاصه کرده ایم.
چگونه کاردرمانی به درمان کودکان فلج مغزی کمک می کند؟
مهارت‌های حرکتی بهبود یافته:
کاردرمانی به بهبود هماهنگی، تعادل و وضعیت بدن که اغلب تحت تأثیر فلج مغزی قرار می‌گیرند، کمک می‌کند.
افزایش قدرت و انعطاف‌پذیری
تمرین‌ها و تکنیک‌ها برای تقویت عضلات ضعیف و افزایش دامنه حرکت، کاهش سفتی و بهبود تحرک استفاده می‌شوند.
توانایی‌های عملکردی بهبود یافته
کاردرمانگران روی مهارت‌های خاصی مانند راه رفتن، رسیدن به اشیاء و گرفتن اشیا کار می‌کنند. کاردرمانی به افراد مبتلا به فلج مغزی کمک می‌کنند تا کارهای روزانه را به طور مؤثرتری انجام دهند.
کاهش درد و سفتی عضلانی
کاردرمانی می‌تواند به کاهش درد و سفتی عضلات کمک کند و راحتی و رفاه کلی را بهبود بخشد.
توصیه‌های تجهیزات تطبیقی
کاردرمانگران ممکن است به افراد استفاده از وسایل کمکی مانند صندلی چرخدار، واکر و استندها را برای ارتقاء استقلال و مشارکت توصیه و آموزش دهند.
تکنیک‌ها و رویکردهای خاص کاردرمانی در فلج مغزی:
ورزش‌ها
از انواع ورزش‌ها استفاده می‌شود، از جمله تمرینات تقویتی، کششی و تمریناتی که تعادل و هماهنگی را تقویت می‌کنند.
ماساژ درمانی
ماساژ می‌تواند به کاهش سفتی عضلات و بهبود گردش خون کمک کند.
گرما و سرما درمانی
از این روش‌ها می‌توان برای مدیریت درد و اسپاسم عضلات استفاده کرد.
گچ‌گیری سریالی
از گچ‌گیری برای افزایش تدریجی دامنه حرکتی مفاصل آسیب‌دیده از انقباضات استفاده می‌شود.
حرکت‌درمانی با محدودیت (CIMT)
این تکنیک برای افراد مبتلا به فلج مغزی همی پلژیک استفاده می‌شود که شامل مهار اندام قوی‌تر برای تشویق استفاده از اندام آسیب‌دیده است.
آب‌درمانی
طبق گفته منابع علمی دنیا، درمان در می‌تواند برای افراد مبتلا به فلج مغزی مفید باشد.
آب تأثیر جاذبه را کاهش می‌دهد و آزادی حرکت بیشتری را فراهم می‌کند.
برنامه‌های تمرینی کاردرمانی در منزل
درمانگران برنامه‌های ورزشی فردی را برای افراد ارائه می‌دهند تا در خانه تمرین کنند و مزایای درمان را تقویت کنند.
اهمیت مداخله زودهنگام کاردرمانی در فلج مغزی
مداخله زودهنگام با کاردرمانی برای به حداکثر رساندن پتانسیل کودک برای رشد و استقلال بسیار مهم است.
طبق گفته متخصصین انجمن کاردرمانی ایران، شروع زودهنگام کاردرمانی می‌تواند به جلوگیری از عوارض ثانویه و ارتقای رشد حرکتی بهینه کمک کند.
کاردرمانی یک فرآیند مداوم است و می‌تواند در طول عمر افراد مبتلا به فلج مغزی مفید باشد. این امر نقش حیاتی در کمک به آنها برای دستیابی به اهداف عملکردی و بهبود کیفیت زندگی‌شان دارد.
