صافی کف پا چیست ؟ چگونه ایجاد می شود؟ راههای درمان آن چگونه است؟
صافی کف پا که به آن Flat Foot گفته می شود، وضعیتی است که در آن قوس کف یک پا یا هر دو پا کم تر از حالت طبیعی است. بدین صورت که وقتی کودک می ایستد، پدهای پایتان به زمین فشار می آورد. به عبارت دیگر، حالتی است که در آن تمام پا از کف پا تا گوی پا (سینه پا) با زمین برخورد می کند. به طور معمول، در حالت ایستاده و وقتی که پا روی زمین قرار دارد، هیچ قوس قابل مشاهده ای در پا وجود ندارد، اما وقتی که پا را بلند می کنیم و وزن روی پا نباشد، دو قوس طولی و عرضی در کف پاها قابل مشاهده است. در هنگام تولد، همه نوزادان کف پای صاف دارند. با راه افتادن کودک و وزن افتادن بر روی پاها، کف پا یواش یواش دارای قوس می شود به طوری که در والی سن چهار سالگی قوس های کف پا شکل می گیرند. در بزرگسالی، تقریباً از هر ده کودک دو نفر هنوز کف پای صاف دارند. گاهی، صافی کف پا به علت مشکلات موجود در زانو و قوزک به وجود می آید. این مشکلات بر قوزک پا فشار وارد می کنند و قوزک را به سمت داخل برمی گردانند و موجب عدم تراز پاها می شوند.
علت صافی کف پا
هر پای انسان از ۲۶ استخوان تشکیل شده است که توسط ۳۳ مفصل و تعداد زیادی ماهیچه، تاندون و رباط در کنار یکدیگر قرار گرفته اند. به طور کلی در کف پا سه نقطه وجود دارد که نقاط اصلی تحمل کننده وزن هستند این مناطق عبارتند از:
- زیر استخوان پاشنه
- زیر انتهای تحتانی اولین استخوان کف پایی
- زیر انتهای تحتانی پنحمین استخوان کف پایی
انواع صافی کف پا:
صافی کف پا چه در دوران کودکی ادامه یابد و چه در بزرگسالی می تواند مشکلاتی را ایجاد کند. انواع صافی کف پا عبارتند از:
1- کف پای منعطف یا نرم:
کف پای نرم بیشتر رایج است به طوری که مطالعات نشان می دهد که پانزده تا بیست در صد بزرگسالان درجه های از صافی کف پا را دارند. این عارضه بر اثر تحمل بیش از اندازه وزن و کشیدگی بیش از حد لیگامنت های کف پایی به وجود می آید. در این نوع عارضه، درد وجود نداشته و در هنگام عدم تحمل وزن، قوس های کف پایی طبیعی به نظر می رسد. در کل کف پای منعطف، به کاهش یا از بین رفتن درجاتی از قوس طولی داخلی گفته می شود.
۲- کف پای سخت:
این نوع عارضه، جنبه مادر زادی دارد و ناشی از ناهنجاری های استخوانی پا مانند چسبندگی استخوان های کف پایی یا غیر طبیعی بودن استخوان تالوس است. همچنین این عارضه به دلیل تورم در مفاصل میانی استخوان های کف پا و التهاب در بین مفاصل مچ پا نیز است. شیوع این نوع از عارضه کف پای صاف بسیار اندک بوده و حدود شش درصد است و نسبت به کف پای صاف منعطف قابلیت بهبود کمتری دارد و به حرکات اصلاحی پاسخ نمی دهد و نیاز به روش های دیگر از جمله گچ گیری است. کف پای صاف سخت ، هم در هنگام تحمل وزن و هم در هنگام عدم تحمل وزن بدن توسط پاها وجود داشته و از بین نمی رود.
3- اکتسابی بزرگسالان (قوس افتاده):
با صافی کف پا (قوس افتادگی) که از بزرگسالان اکتسابی شده است، قوس پا به طور غیرمنتظره ای می افتد یا فرو می ریزد. قوس افتادگی پا باعث چرخش پا به سمت بیرون می شود و می تواند دردناک باشد. این مشکل ممکن است فقط یک پا را تحت تاثیر قرار دهد. شایع ترین علت التهاب یا پارگی در تاندون ساق پا (تاندون تیبیال خلفی) است که قوس را پشتیبانی می کند.
4- تالوس عمودی:
برخی از نوزادان یک نقص مادرزادی (ناتوانی مادرزادی) به نام تالوس عمودی دارند که از ایجاد قوس جلوگیری می کند. استخوان تالوس در مچ پا در وضعیت نامناسبی قرار دارد. قسمت پایینی پا شبیه به یک صندلی گهواره ای است. به تالوس عمودی پای راکر نیز می گویند. تالوس یکی از استخوان های مچ پا است که به سمت لبه داخلی پا تمایل دارد و مهمترین استخوان در تشکیل قوس کف پا می باشد.
جدا از مسائل ژنتیکی و مادرزادی، علت صافی کف پا ناشی از موارد ذیل ممی باشد:
- ضعف عضلات ناحیه ساق پا و کف پا
- کوتاهی عضلان ناحیه ساق پا
- ایستادن طولانی مدت در بعضی مشاغل
- پوشیدن کفش های نامناسب به مدت طولانی مانند کفش های تنگ,پاشنه بلند، پنجه باریک و کفش های که قوس داخلی ندارند.
- عادات وضعیتی غلط مانند نشستن به شکلW
- تغییر شکل اندام تحتانی که سبب می شود پا به صورت جبرانی به خارج بچرخد مثل زانوی پرانتزی، زانوی ضربدری، شست کج، کمانی شدن تیبیا و چرخش قدامی ران.
انواع کف پای صاف از نظر علت شناسی:
الف- نوع مادرزادی
ب – نوع اکتسابی
ج- صافی کف پا در جوانان و نوجوانان
د- صافی کف پا در بزرگسالان
کف پای صاف مادرزادی:
کودک با کف پای صاف به دنیا می آید یا هنگام تولد برای آن مستعد است. این نوع صافی کف پا بدون علامت و انعطاف پذیر است. منظور از انعطاف پذیر بودن آن است که صافی کف پا تا قبل از این که کودک روی پای خود وزن بیندازد، وجود دارد.
کف پای صاف نوع اکتسابی:
این نوع با مرور زمان، و نه در هنگام تولد، ایجاد می شود و به عوامل مختلفی چون نوع کفش کودک، وضعیت نشستن و خوابیدن او، جبران ناهنجاری های موجود در ساق و بالاتر، و گاهی پارگی لیگامان ها و تاندون های پا بستگی دارد. یعنی اگر کودک با پای صاف به دنیا نیامده باشد، معلوم می شود این تغییر شکل را کسب کرده است.
ممکن است صافی کف پا فرایندی برای جبران سفت بودن تاندون آشیل باشد. به دنبال سفتی تاندون آشیل پا پلانتار فلکشن (حالت بازشدن مچ پا به سمت ساق) پیدا می کند. حتی میزان کم پلانتار فلکشن هم موجب می شود، پای آن سمت بلند تر از طرف سالم به نظر برسد. بنابراین بدن سعی می کند این مشکل را با مسطح کردن قوس کف پا جبران کند تا بلندتر به نظر رسیدن پای مبتلا را پوشش دهد.
شایع ترین دلیل صافی اکتسابی کف پا اختلال عملکرد تاندون تیبیال خلفی به عنوان تاندون اصلی محافظ قوس پا است. با اعمال مکرر نیرو روی این تاندون، مشکل تشدید می شود. به موازات رشد جسمی لیگامان ها و عضلات ضعیف شده، تمام وظایف مربوط به محافظت از قوس پا را به این تاندون واگذار می کنند.
این تاندون نمی تواند برای مدت طولانی تمام وزن را تحمل کند و به تدریج از پای در می آید و به مسطح شدن قوس منجر می شود. درچنین مواردی صافی کف پا همراه با دردی است که به پشت مچ منتشر می شود و فرضیه ی اختلال عمل تاندون تیبیال خلفی را تایید می کند.
صافی کف پا در جوانان و نوجوانان:
کف پای صاف در جوانان و نوجوانان نیز مشاهده می شود. یکی از علل این تغییر شکل،کوتاهی عضلات نازک نی است. انحراف پاشنه به سمت خارج نیز می تواند باعث ایجاد صافی کف پا شود. تغییر شکل زانوی ضربدری نیز می تواند به عنوان عاملی در صافی کف پا شناخته شود.
صافی کف پا در بزرگسالان:
این عارضه در بزرگسالان نیز مشاهده می شود که به صورت قابل ملاحظه ای در اثر کار افراد ایجاد می شود.برای مثال در مشاغلی نظیر آرایشگری، دندان پزشکی و…که فرد ساعات متوالی درحالت ایستاده کار می کند و منجر به فشار مداوم پا می شود، می تواند موجب صافی کف پا شود. از دیگر علل صافی کف پا درسنین بالا می توان به افزایش وزن اشاره کرد. همچنین با افزایش سن عضلات و رباط های نگهدارنده قوس های پا به مرور زمان دچار ضعف می شوند.
به طور کلی علایم و عوارض کف پای صاف شامل موارد زیر است:
- کاهش قوس طولی پا
- چرخش پاشنه به خارج
- برجستگی استخوان ناوی
- پهن شدن پا
- قرار گرفتن پنجه پا به بیرون در هنگام راه رفتن
- قرار گرفتن کناره داخلی پا روی زمین در هنگام ایستادن و راه رفتن
- ساییدگی کناره داخلی پاشنه کفش
- درد در ناحیه قوس طولی داخلی
- خستگی زودرس وکمردرد، هنگامی که مدت طولانی می ایستند ویا بعد از ورزش
- ایجاد زمینه مناسب برای تغییر شکل زانو وتمایل به ضربدری شدن زانوها
- فقدان حالت فنری بدون درد پا که منجر به عدم مهارت در راه رفتن و کشیدن پا به زمین در این حالت می شود.
- فقدان عمل ضربه گیری در پا که پا را نسبت به زخمها وآرتروز مستعد می کند.
- وارد آمدن فشار به عروق و اعصاب پا که فشار وارده به محل ارتباط اعصاب کف پایی داخلی وخارجی سبب دردهای عصبی درپا می شود.
- انحراف انگشت (شست کج)
تقسیم بندی میزان شدت صافی کف پا:
1- طبیعی: در این حالت هر دو قوس طولی و عرضی به خوبی شکل گرفته اند.
2- خفیف یا درجه یک: قوس طولی داخلی کم ، ولی هنوز دیده می شود.
3- متوسط یا درجه دو: قوس طولی وجود ندارد
4- شدید یا درجه سه: قوس طولی وجود ندارد. لبه داخلی دچار انحنا و استخوان ناوی برجسته شده است.
شما به عنوان یک پدر یا مادر ممکن است متوجه شوید که پاهای فرزندتان هنگام ایستادن یا راه رفتن به طور قابل توجهی بیرون می‌زند. حتی ممکن است متوجه الگوی سایش بیشتر در داخل کفش کودک شوید. بنابراین، شما با یک پای صاف مواجهه هستید که باید برای درمان آن اقدام کنید.
چه سوالاتی باید از پزشکم بپرسم؟
ممکن است بخواهید از پزشک یا کاردرمانگر خود بپرسید:
چه چیزی باعث صافی کف پای من شد؟
بهترین درمان برای کف پای صاف من چیست؟
آیا من در خطر مشکلات دیگری هستم؟
آیا باید مراقب علائم عوارض باشم؟
چه ورزش هایی باعث سبب می شود که من بهتر بتوانم راه بروم به طوری که صافی کف پا سبب دردناک شدن پاها و یا کمردرد نشود؟
استراتژی های درمانی صافی کف پا
برای کودکان و یا در مواقعی حتی بزرگسالانی که صافی کف پا دارند و در آنها، کف پای صاف، حمایت ضعیف قوس های پا و یا پرونیشن بیش از حد (چرخش مچ پا) دارند، تمرینات کاردرمانی می تواند در اصلاح و یا بهبود شرایط موجود کمک کننده باشد.
نقش کاردرمانی در درمان صافی کف پا
با انجام روش‌های توانبخشی و کاردرمانی و انجام تمرین‌های توصیه شده به افراد با کف پای صاف، کم شدن قوس کف پا با تقویت عضلات رفع می‌شود؛ ماساژ کف پا با استفاده از یک بطری که روی زمین قرار گرفته قابل اجر و بسیار مفید است، بدین صورت که کف پا به روی آن، به آرامی به جلو و عقب حرکت داده می‌شود. این حرکت پا را برای برگشتن به وضعیت صحیح کمک می‌کند. همچنین در کنار انجام تمرین‌های درمانی، کفی‌های طبی نیز (خاص هر بیمار) از سوی کاردرمانگران و دیگر متخصصان توانبخشی توصیه می‌شود. کفی‌های طبی خاص برای هر بیمار تعیین و توسط کارشناسان ارتوپدی فنی و تکنسین های مربوطه ساخته می‌شوند. بسیار مهم است که کفی طبی از روی قالب پای خود شخص ساخته شود.
اهداف اختصاصی کاردرمانی و توانبخشی در صافی کف پا:
- رفع کوتاهی های عضلانی
- رفع انحرافات آناتومیک زانو
- ایجاد بالانس عضلانی در اندام تحتانی از نظر قدرت و تون
- جلوگیری از بروز بد شکلی در مفاصل پا و اندام تحتانی
- تحریکات تسهیلی پا
- در صورت نیاز، تجویز کفی مناسب در زمان مناسب
تمرینات اختصاصی کاردرمانی برای صافی کف پا
انگشتان پا به طور کامل باز می شوند. در آن موقعیت نگه دارید و سپس رها کنید. 10-15 بار، 3 بار در روز تکرار کنید
- تمرین راه رفتن روی پاشنه و پنجه پاها
10-15 بار در طول پذیرایی منزل روی پاشنه و پنجه پاها راه بروید و 2 تا 3 بار در روز تکرار کنید.
بنشینید و پای درگیر خود را روی ران دیگر ضربدری کنید. یک باند یا کش الستیک دور پای خود بپیچید. با دستان خود، پای خود را بالا بیاورید. پا را به آرامی در مقابل کشش باند به حالت اولیه برگردانید. 10-15 بار، 3 بار در روز تکرار کنید
انگشتان پا به طور کامل خم می شوند. در آن موقعیت نگه دارید و سپس دوباره رها کنید… آنها را به طور کامل گسترش دهید. 10-15 بار، 3 بار در روز تکرار کنید
کشش عضلات پشت ساق پا به کمک پله یا دیوار
روی یک پله بایستید و فقط پای خود را روی آن قرار دهید. پاشنه های خود را پایین بیاورید تا جایی که در ساق پا احساس کشیدگی کنید. در آن موقعیت نگه دارید و سپس رها کنید.10 تا 15بار، 3 بار در روز تکرار کنید.
- تمرین گرفتن و بلند کردن اشیا با کمک انگشتان پاها: به عنان مثال، انگشتان پا به هم می‌چسبند تا تیله‌ها را بگیرند 10-15 بار، 3 بار در روز تکرار کنید
- جمع کردن حوله یا ملحفه به کمک انگشتان پاها
منبع مقاله
https://turanturan.com.tr/en/blog/flatfeet-exercises/
