تاخیر رشد در کودکان – راهنمایی برای والدین
رشد کودکی به فرآیند بلوغی اطلاق می شود که کودک از تولد تا نوجوانی طی می کند. تاخیر رشد زمانی نشان داده می شود که کودک در دوره زمانی مورد انتظار به مهارت های رشدی متناسب با سن خودش نمی رسد. متخصصین کاردرمانی و گفتاردرمانی کودکان کلینیک توانبخشی ابن سینا با تجربه بسیاری از روش‌های تأخیر رشدی که می‌تواند بر کودک تأثیر بگذارد، جلسات کاردرمانی و گفتاردرمانی انفرادی را متناسب با مشکل کودک شما ارائه می‌دهند.
تاخیر رشد چیست؟
تأخیر رشدی زمانی است که کودک به نقاط عطف رشد مورد انتظار برای سن خود نرسد. کودکان به طور طبیعی با سرعت های متفاوتی رشد می کنند و درجاتی از رشد کندتر یا تاخیری کاملاً طبیعی است.
با این حال، زمانی که کودک به طور مداوم در رسیدن به تعدادی از نقاط عطف رشد، که همه زمینه‌های رشدی از جمله رشد جسمی، رشد ذهنی، رشد شناختی او را در بر می‌گیرد، شکست می‌خورد، ممکن است تشخیص تاخیر رشد داده شود.
تأخیر در رشد یکی از بزرگترین نگرانی های بسیاری از والدین در هنگام رشد فرزندشان است. بیش از 16.7 درصد از کودکان در یک یا چند زمینه رشد خود با تاخیر مواجه می شوند.
اکثر این کودکان در نهایت با درجاتی از کمک و خصوصاً با انجام کاردرمانی، تاخیر رشد خود را جبران خواهند کرد. با این حال، برای برخی از کودکان، تاخیر مداوم و قابل توجه در رشد آنها ممکن است در سراسر دوران کودکی ادامه یابد.
شدت تاخیر در رشد نیز به عوامل ایجاد کننده تاخیر رشد بستگی دارند. در بعضی کودکان تاخیر رشد ملایم می باشد. در این کودکان، فقط والدین تاخیر رشد کودک را متوجه شده اند و اطرافیان متوجه این تاخیر رشد نشده اند. در بعضی کودکان تاخیر رشد متوسط مشاهده می شود. در این کودکان، ناتوانایی های رشدی حرکتی و گفتاری بیشتر دیده می شود. البته که بعضی از کودکان هم دارای تاخیر رشد شدیدی هستند به طوری که اطرافیان کودک همگی تاخیر رشد شناختی، ذهنی، گفتاری و جسمی و یا یکی از این موارد را درکودک مشاهده می کنند.
شایع ترین و رایج ترین تاخیرهای رشدی شناسایی شده در کودکان شامل موارد زیر می باشد:
- تأخیر در رشد زبان و گفتار: تأخیر گفتار و زبان یکی از شایع ترین تأخیرهای رشدی شناسایی شده در کودکان است. این تاخیرها ممکن است شامل تاخیر در صحبت کردن و استفاده از کلمات برای برقراری ارتباط باشد.
- تأخیر ذهنی و شناختی: تأخیر در یادگیری و مهارت های تفکر و مسائل مربوط به مقابله با تکالیف حل مسئله متناسب با سن. مشکلات توجه و تمرکز، مشکل در حفظ توجه روی کارها.، اختلال در کارکردهای اجرایی مؤثر بر برنامه ریزی و سازمان دهی امورات زندگی مدرسه و بازی ها.
- تأخیر جسمی و حرکتی (حرکات ظریف و درشت): این تأخیرها شامل تأخیر در نشستن بدون کمک، چهار دست و پا رفتن و نهایتاً راه رفتن مستقل است. این تاخیرها همچنین ممکن است شامل ناتوانی در استفاده مستقل از ظروف تغذیه مثل شیشه شیر یا ناتوانی در استفاده از اسباب بازی ها مثل لگوهای می باشد. همچنین مشکل در هماهنگی دست و چشم. در این کودکان دیده می شود.
- تأخیر اجتماعی و عاطفی: تأخیر در ابراز احساسات و رفتار مناسب و همچنین مسائلی که در تعامل با همسالان به روشی مناسب سن آنها وجود دارد.
- مشکلات حسی و رفتاری: تکانشگری یا مشکل در کنترل خود.، رفتارها یا حرکات کلیشه ای و تکراری، مقاومت در برابر تغییر در اسباب و وسایل منزل یا اتاق خود کودک، مشکلات حسی (افزایش حساسیت یا کاهش حساسیت به محرک های حسی مانند لمس، طعم، بویایی)، واکنش های غیرمعمول به ورودی های حسی، مانند پوشاندن گوش ها در پاسخ به صداهای بلند.
عواملی که در بروز تاخیر رشد دخیل هستند عبارتند از:
- زایمان زودرس یا اصطلاحاً زود به دنیا آمدن
- کمبود اکسیژن در هنگام تولد
- زردی زیاد در چند روز ابتدایی تولد
- بیماری ها یا سندرم ها ژنتیکی: سندرم آنجلمن، پیت هاپکینز، سندرم داون و سندرم X شکننده همگی با تاخیر رشدی بروز می کنند.
در برخی موارد که مشکوک به تأخیر رشدی است و بعداً تشخیص داده می‌شود، ممکن است به کودک توصیه شود که تحت تجزیه و تحلیل ژنتیکی و آزمایش قرار گیرد تا علت خاصی از تأخیر را رد یا مشخص شود.
- عوامل عصبی مانند آسیب ها و ناهنجاری های مغزی
- کاهش بینایی یا شنوایی که ممکن است بر رشد سایر مهارت ها تأثیر بگذارد.
- استفاده نادرست از الکل و یا مواد مخدر در دوران بارداری. تاخیر در رشد یکی از علائم اصلی سندرم جنین الکل است.
- سوء استفاده یا بی توجهی در خانه یا محیط مراقبت.عدم تحرک مناسب در دوران نوزادی و کودکی می تواند به تاخیر در رشد کمک کند.
چگونه بفهمیم فرزندمان تاخیر رشدی دارد؟
در زیر راهنمایی برای شما والدین قرار داده شده است برای اینکه چه زمانی شما می بایست با پزشک یا متخصص کاردرمانی تماس بگیرید و در مورد رشد فرزندتان در صورت مشکوک به تاخیر رشد، ملاقات یا وقت ویزیت داشته باشید، قرار داده شده است. رشد کلامی، رشد ذهنی و رشد جسمی فرزند خود را با این جدول مقایسه کنید. اگر احساس می کنید فرزند شما در رشد خود با تاخیر همراه است و در مورد رشد کودک خود نگرانی دارید، لطفا با کلینیک توانبخشی ابن سینا تماس بگیرید.
تاخیر گفتار و زبان:
|
سن |
چه زمانی به دنبال متخصص گفتاردرمانی باشید |
|
3 تا 4 ماهگی
|
* اگر کودک شما به صداهای بلند پاسخ نمی دهد یا شروع به ایجاد صداهای غرغر می کند |
|
12 ماهگی
|
* اگر کودک شما کلمات ساده مانند “بای بای” را نمی فهمد، اگر کودک شما شروع به گفتن مامان، بابا نکرده است |
|
دو سالگی |
* اگر کودک شما حداقل از 15 کلمه استفاده نمی کند * اگر کودک از عبارات دو کلمه ای استفاده نمی کند * اگر کودک فقط حرف های دیگران را تقلید می کنند |
تاخیر حرکتی:
|
سن |
چه زمانی به دنبال متخصص گفتاردرمانی باشید |
|
3 تا 4 ماهگی |
* اگر کودک شما نمی تواند سر و گردن خود را نگه دارد * اگر کودک شما خودش به اشیاء و وسایل دست نمی زند
|
|
12 ماهگی |
* اگر کودک شما ماهیچه‌های سر و گردنش شلُ است * اگر کودک شما مستقلاً نمی تواند از حالت خوابیده به نشستن بیاید. * اگر کودک نمی‌تواند به طور مستقل دستش را دراز کند و شی را بگیرد * اگر کودک شما غلت نمی‌زند
|
|
دو سالگی |
* اگر کودک نوپای شما مستقل راه نمی‌رود |
تاخیر اجتماعی و رفتاری:
|
سن |
چه زمانی به دنبال متخصص گفتاردرمانی باشید |
|
7 ماهگی |
اگر کودک شما در پاسخ به والدین یا پرستارش لبخند نمی زند. *اگر کودک شما ارتباط چشمی مناسبی با پدر و مادر و اطرافیان برقار نمی کند. * اگر کودک شما علاقه ای به یک بازی زیرچشمی یا شکلک در آوردن ندارد یا به سایر فعالیت های سرگرم کننده وکنش نشان نمی دهد.
|
|
12 ماهگی |
* اگر کودک شما قادر به پاسخگویی به واکنش های احساسی دیگران از طریق لبخند یا سایر واکنش های احساسی نیست * اگر کودک شما با ارتباط غیرکلامی پاسخ نمی دهد، به عنوان مثال: به سر تکان دادن شما واکنش نشان نمی دهد. |
تاخیر شناختی و ذهنی:
|
سن |
چه زمانی به دنبال متخصص گفتاردرمانی باشید |
|
7 ماهگی |
* اگر کودک شما قادر به جستجوی اشیاء پنهان شده نیست * اگر کودک شما در پاسخ به درخواست والدین یا اطرافیان یا بر اساس علایق خود به تصاویر اشاره نمی کند.
|
|
12 ماهگی |
* اگر کودک نوپا شما قادر به درک نحوه استفاده از اشیاء برای اهداف خاص نیست * اگر کودک نوپا شما ارتباط با کلمات را آغاز نمی کند، قادر به پیروی از دستورالعمل های ساده نیست.
|
اگر مشکوک به تاخیر در رشد فرزندم باشم چه باید بکنم؟
مداخله زودهنگام و مراجعه به موقع به کاردرمانی و گفتاردرمانی کلید کمک به کودکان با تاخیر رشد است.
ابتدا، با پزشک و یا متخصص کاردرمانی و گفتاردرمانی تماس بگیرید تا نگرانی های خود را در مورد هر بخشی از رشد کودک خود بیان کنید. آنها به احتمال زیاد غربالگری یا آزمایش ها و ارزیابی های رشدی بیشتر را متناسب با سن کودم شما انجام می دهند تا ماهیت و میزان دقیق هر گونه تاخیر رشدی در کودک شما را بررسی کنند و به شما توصیه های لازم را درخصوص نوع تاخیر و میزان تاخیر رشدی متناسب با سن کودک را و از همه مهمتر نحوه دریافت درمان و خدمات کاردرمانی و گفتاردرمانی را شرح خواهند داد. در برخی موارد ممکن است پزشک کودک شما، متخصص کاردرمانی و یا گفتاردرمانی شما را به یک فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان یا متخصص ژنتیک اطفال به منظور بررسی همه دلایل احتمالی تاخیر ارجاع خواهند داد.
مکالمه با یک مشاور حرفه ای یا ژنتیک به شما این امکان را می دهد که اطلاعات بیشتری در مورد موانع رشد کودک به همراه جزئیات مربوط به برخی بیماری های نادر به دست آورید.
چگونه کاردرمانی می تواند کمک کند؟
کاردرمانی (OT) می تواند نقش مهمی در پرداختن به چالش های مرتبط با تاخیر رشد داشته باشد. کاردرمانگران با کودکان کار می کنند تا توانایی های آنها را برای مشارکت در فعالیت های روزمره تقویت کنند، استقلال را ارتقا دهند و کیفیت کلی زندگی را بهبود بخشند.
در اینجا روش‌هایی وجود دارد که کاردرمانی می‌تواند به افراد دارای تاخیر رشد کمک کند:
- توسعه مهارت های حرکتی ظریف:
کاردرمانگران جهت توسعه مهارت های حرکتی ظریف روی مواردی از جمله بهبود هماهنگی دست و چشم، کنترل حرکات ظریف و مهارت های دستی کار می کنند. این تمرینات کاردرمانی می تواند شامل فعالیت هایی مانند استفاده از ظروف، نوشتن، قیچی کردن، بستن بند کفش، طراحی و بستن دکمه های لباس باشد.
- تقویت مهارت های حرکتی درشت
کاردرمانگران بر توسعه مهارت های حرکتی درشت مانند سینه خیز رفتن، چهاردست و پا شدن، راه رفتن، دویدن و هماهنگی تمرکز می کنند. این فعالیت ها به بهبود عملکرد جسمی و استقلال کلی کودک کمک می کند
- یکپارچگی حسی
کاردرمانی به آشفتگی ها و یا مشکلات حسی می پردازد. کاردرمانگران از فعالیت‌هایی استفاده می‌کنند که ورودی حسی و گیرنده های حسی را برای کمک به کودکان در پردازش و پاسخ مناسب به محرک‌های حسی متعادل می سازد.
- مهارت های خودمراقبتی
کاردرمانگران در فعالیت های روزمره زندگی (ADL) مانند لباس پوشیدن، تغذیه، نظافت و مستقل شدن در امور بهداشت شخصی کمک می کنند. هدف ارتقای استقلال و توسعه مهارت های خودمراقبتی متناسب با سن کودک است.
- تقویت مهارت های شناختی
کاردرمانگران از فعالیت ها و تمرینات تخصصی برای تقویت مهارت های شناختی از جمله حل مسئله، حافظه، توجه و عملکرد اجرایی استفاده می کنند. این فعالیت ها و تمرینات به بهبود یادگیری و عملکرد تحصیلی کمک می کند.
- آموزش مهارت های اجتماعی
نقش کاردرمانی در آموزش مهارت های اجتماعی می تواند شامل مداخلاتی با هدف بهبود مهارت های تعامل اجتماعی باشد. این ممکن است شامل فعالیت های گروهی، ایفای نقش، و تمرین های ارتباطی برای تقویت اجتماعی شدن باشد.
- استفاده از تجهیزات تطبیقی و فناوری کمکی
کاردرمانگران ممکن است استفاده از تجهیزات تطبیقی یا فناوری کمکی را برای تسهیل استقلال و مشارکت در فعالیت های روزانه توصیه و آموزش دهند.
- اصلاحات و تغییرات محیط زندگی کودک
کاردرمانگران با خانواده ها کار می کنند تا تغییراتی در محیط خانه ایجاد کنند که از نیازهای رشدی و ایمنی کودک حمایت کند.
- تقویت و توسعه مهارت های بازی
نقش کاردرمانی برای برطرف بهبود این مهارت، شامل فعالیت های مبتنی بر بازی برای ارتقای خلاقیت، تخیل و تعامل اجتماعی است. بازی جزء ضروری رشد دوران کودکی است.
- آموزش والدین و پرستاران کودک
کاردرمانگران به والدین و مراقبین راهبردهایی برای حمایت از رشد کودک در خانه راهنمایی و آموزش می دهند. این ممکن است شامل گنجاندن فعالیت های درمانی در روال روزانه باشد.
- برنامه های درمانی فردی
کاردرمانی به شدت فردی است و درمانگران مداخلاتی را برای رسیدگی به نیازها و نقاط قوت خاص هر کودک انجام می دهند.
کلینیک توانبخشی ابن سینا با دارا بودن بخش های تخصصی کاردرمانی کودکان و گفتاردرمانی کودکان آماده ارائه خدمات به کودکان با تاخیر رشد جسمی، ذهنی، شناختی و گفتاری می باشد.
اگر به خدمات ما نیاز داشتید، با این شماره ها تماس بگیرید:
77415217
77753227
09392507675
مقالات و مطالب مرتبط