کاردرمانی دست ورزی کودکان به مجموعه تمرینات و فعالیت‌هایی گفته می‌شود که به بهبود مهارتهای حرکتی ظریف دست و انگشتان کودکان کمک می‌کند. این مهارت‌ها شامل قدرت گرفتن، هماهنگی حرکتی، نوشتن، استفاده درست از قیچی، لباس پوشیدن، باز و بسته کردن دکمه و زیپ و سایر فعالیت‌های روزمره است.
هدف از کاردرمانی دست ورزی افزایش کنترل عضلات دست، هماهنگی چشم و دست، و تقویت عضلات و تاندون‌های ظریف دست است تا کودک بتواند به صورت مستقل و بهتر فعالیت‌های روزمره و تحصیلی را انجام دهد.
منظور از مهارت های حرکتی ظریف در کاردرمانی دست ورزی چیست؟
مهارتهای حرکتی ظریف شامل استفاده از ماهیچه‌های کوچک‌تر دست‌ها، معمولاً در فعالیت‌هایی مانند استفاده از مداد، قیچی، ساخت و ساز با لگو، باز و بسته کردن دکمه‌ها است. کارایی مهارت های حرکتی ظریف به طور قابل توجهی بر کیفیت نتیجه کار و همچنین سرعت انجام کار تأثیر می گذارد. مهارتهای حرکتی ظریف کارآمد نیازمند تعدادی مهارت مستقل برای کار کردن با هم برای دستکاری مناسب جسم یا انجام کار است.
“مهارت های حرکتی ظریف” در کاردرمانی دست ورزی شامل چه مهارت هایی است؟
- مهارت های مداد نویسی (خط خطی کردن، رنگ آمیزی، طراحی و نوشتن)
- مهارت های قیچی کردن
- مهارت های ساخت و ساز با استفاده از لگو و پازل
- مهارت های شخصی مانند: بستن بند کفش، بستن صندل، زیپ، دکمه، کمربند، غذا خوردن با استفاده از کارد و چنگال، باز کردن بسته های شکلات و بیسکویت
نکته: باید توجه داشت که درک بینایی به طور دقیق یک مهارت حرکتی ظریف نیست بلکه در عملکرد مهارت های حرکتی ظریف بسیار موثر می باشد. خیلی از بچه هایی که در انجام مهارت های ظریف با مشکل مواجه هستند به لت ضعف در مهارت های ظریف نیست بلکه ناشی از درک بینایی است که نمی تواند حرکات ظریف را انجام دهد. با بهبود درک بینایی ما شاهد این خواهیم بود که مهارت های حرکتی ظریف کودک هم ارتقا خواهد یافت.
چرا مهارت های حرکتی ظریف در کاردرمانی دست ورزی مهم هستند؟
مهارت های حرکتی ظریف برای انجام مهارت های روزمره همان طور که در بالا ذکر شد و همچنین برای مهارت های تحصیلی ضروری هستند. بدون توانایی انجام این وظایف روزانه، عزت نفس کودک آسیب می بیند، عملکرد تحصیلی آنها دچار افت می شود و گزینه های بازی آنها بسیار محدود باشد. همچنین آنها قادر به ایجاد استقلال مناسب در مهارتهای «زندگی» نیستند (مانند لباس پوشیدن و تغذیه خود) که به نوبه خود پیامدهای اجتماعی نه تنها در خانواده بلکه در روابط با همسالان دارد.
چگونه می توانید در یک نگاه متوجه شوید که یک کودک در مهارت های حرکتی ظریف در کاردرمانی دست ورزی مشکل دارد؟
- اجتناب و یا بی‌علاقگی به مهارت‌هایی که نیازمند حرکت انگشتان می باشد مثل فعالیت هایی که ذکر شد
- ترجیح دادن فعالیت بدنی (دوباره برای اجتناب از انجام کارهای نشستن).
- علاقه به فعالیت‌های «انفعالی» مانند تماشای تلویزیون که نیازی به مهارت های حرکتی ندارد.
- عدم علاقه به مهارتهای مداد یا قیچی
- «سرپرست» بودن در بازی و درخواست از دیگران برای انجام فعالیت های مربوط به دست
- عدم اصرار در مواجهه با چالش (مثلاً درخواست از والدین برای رفع مشکل بدون تلاش فیزیکی برای رفع مشکل خود )
- منتظر ماندن برای اینکه والدین لباس آنها را بپوشانند.
باید توجه داشت که در مهارت های حرکتی ظریف کنترل دستی اهمیت بسیاری دارد. به همین دلیل باید در انجام فعالیت های دست ورزی در کاردرمانی به کنترل دست کودک اهمیت زیاد داد و تقویت و توسعه مهارت های کنترل دست به خوبی بهش پرداخته شود.
کنترل دست در کاردرمانی دست ورزی چیست؟
کنترل دستی توانایی استفاده دقیق و دستکاری اشیا، ظروف، ابزار و حتی انگشتان به صورت مجزا برای انجام وظایف کاربردی است. قدرت انگشت یکی از مهم ترین توانایی های اساسی است که بر توانایی کودک برای نشان دادن کنترل دست تأثیر می گذارد. متخصصی دست ورزی کاردرمانی بر توانایی حفظ موقعیت موثر انگشت برای حرکات بسیار دقیق مورد نیاز برای بسیاری از کارهای حرکتی ظریف (مانند طراحی، نوشتن، برش) تاکید زیاد دارند و در بهبود و اثر گذاری آن به هنگام مداخلات کاردرمانی برای دست ورزی برنامه دارند.
در کاردرمانی دست ورزی، منظور از مهارت حرکتی ظریف چی می باشد؟
مهارت حرکتی ظریف عبارت است از هماهنگی عضلات کوچک در حرکت با چشم، دست و انگشتان. سطوح پیچیده مهارت دستی که انسان از خود نشان می دهد می تواند با سیستم عصبی مرتبط باشد. مهارت های حرکتی ظریف به رشد هوش کمک می کند و به طور مداوم در تمام مراحل رشد انسان رشد می کند.
مهارت های حرکتی ظریف توانایی انجام حرکات با استفاده از عضلات کوچک دست و مچ است. ما برای انجام وظایف کلیدی در مدرسه، محل کار و زندگی روزمره به این مهارت ها تکیه می کنیم. این حرکات کوچک برای اکثر مردم آنقدر طبیعی است که معمولاً به آنها فکر نمی کنیم. اما مهارت های حرکتی ظریف پیچیده هستند. آنها شامل یک تلاش هماهنگ بین مغز و عضلات هستند. آنها بر اساس مهارت های حرکتی درشت ساخته شده اند که به ما امکان می دهد حرکات بزرگ تری مانند دویدن یا پریدن انجام دهیم. در اینجا چند نمونه از زمانی که ما از مهارت های حرکتی ظریف استفاده می کنیم آورده شده است:
- در دست گرفتن خودکار یا مداد
- کشیدن تصاویر و نوشتن منظم
- استفاده از صفحه کلید کامپیوتر
- استفاده از قیچی، خط کش و ابزارهای دیگر
- افراد همچنین برای انجام کارهای روزمره مانند لباس پوشیدن و مسواک زدن به مهارت های حرکتی ظریف نیاز دارند.
مهارتهای حرکتی ظریف در کاردرمانی دست ورزی چگونه رشد می‌کنند؟
مهارتهای حرکتی ظریف از دوران نوزادی شروع به رشد می‌کنند و با بزرگ‌تر شدن بچه‌ها به رشد ادامه می‌دهند. بچه ها همه با سرعت یکسان رشد نمی کنند. اما نقاط عطفی وجود دارد که معمولاً در سنین مختلف به آنها می رسند. به عنوان مثال، در سن ۵ یا ۶ سالگی، بچه ها معمولاً می توانند اشکال و حروف را کپی کنند و به راحتی از قاشق یا چنگال استفاده کنند. در ۷ یا ۸ سالگی آنها معمولاً می توانند به تنهایی کفش ها و دکمه ها و زیپ را ببندند.
افراد در هر سنی و به دلایل مختلف می توانند با مهارت های حرکتی ظریف مشکل داشته باشند. وقتی بچه های کوچک با مشکل مواجه می شوند، یک علت شایع (DCD) است. گاهی اوقات به آن دیسپراکسی نیز گفته می شود.
اختلال هماهنگی رشدی بر مهارت های حرکتی ظریف، مهارت های حرکتی درشت و برنامه ریزی حرکتی تأثیر می گذارد و معمولاً ماهیت وجودی این مشکل مادام العمر است
مهارت های حرکتی چه مهارت های ظریف و چه مهارت های حرکتی در این گونه افراد به دنبال دریافت خدمات کاردرمانی و به خصوص خدمات کاردرمانی در دست ورزی می تواند بهبود یابد و چه بسا اگر خدمات کاردرمانی در دست ورزی به موقع، مناسب و در دراز مدت دریافت شود می توان رنگ و بوی این مشکل را از کودک دور کرد به طوری که افرادی که افراد جدیدی که با این کودک برخورد می کنند، متوجه این مشکل در کودک نشوند. پس به خاطر داشته باشیم که کاردرمانی خصوصاً کاردرمانی درکی حرکتی و کاردرمانی در دست ورزی برای این کودکان بسیار مفید می باشد.
بخش‌های کلیدی کاردرمانی دست ورزی کودکان
- افزایش هماهنگی حرکتی و کنترل عضلات دست و انگشتان
- تمرین‌های نوشتاری مانند اصلاح نحوه گرفتن مداد و آموزش دست خط
- فعالیت‌های بازی‌محور مثل بازی با خمیر بازی، استفاده از پازل و بلوک‌های ساختنی
- تمرینات حسی-حرکتی برای بهبود هماهنگی چشم و دست
- استفاده از تجهیزات حمایتی مثل ارتز و بریس برای بهبود عملکرد دست در صورت لزوم
نمونه تمرین‌ها و روش‌های کاردرمانی دست ورزی
- مشت کردن و بازکردن دست‌ها
- لمس انگشت شست به دیگر انگشتان (حرکات انگشتان)
- گرفتن اشیاء کوچک با انگشتان
- حرکت مچ در جهات مختلف
- بازی با خمیرهای درمانی برای تقویت عضلات
- آموزش حرکت صحیح برای انجام مهارتهای روزمره (بستن دکمه، استفاده از قیچی و غیره)
مزایای کاردرمانی دست ورزی کودکان
- افزایش استقلال کودک در انجام کارهای روزمره
- بهبود اعتماد به نفس و انگیزه برای یادگیری مهارتهای جدید
- پیشگیری از خستگی زودرس و ضعف دست‌ها
- توسعه تعاملات اجتماعی از طریق بازی‌های گروهی و فعالیت‌های تمرینی
- بازتوانی عملکرد دست پس از آسیب یا اختلال‌های حرکتی
کاردرمانی دست ورزی نیازمند ارزیابی دقیق توسط متخصصان مجرب است تا برنامه تمرینی با توجه به مشکلات و نیازهای هر کودک طراحی شود و اثرگذاری حداکثری داشته باشد.
برای دریافت این خدمات به کلینیک تخصصی کاردرمانی ابن سینا مراجعه کنید در این کلینیک خدمات تخصصی کاردرمانی برای همه اختلالات حرکتی، درکی، ذهنی و گفتاری و به صورت ویژه کاردرمانی دست ورزی ارائه می شود. راه های ارتباطی ما 77415217 – 77753227 می باشند جهت کسب اطلاعات و پذیرش با این شماره ها تماس بگیرید.
